جلوی در ورودی کارخانه پژو در حوالی پاریس برای خوش‌آمدگویی خبرنگاران ایرانی پرچم ایران را کنار پرچم فرانسه و پژو سیتروئن نصب‌کرده‌اند. اتوبوس خبرنگاران برای رسیدن به کارخانه پژو سیتروئن، از مناطق سرسبز و به قول راننده از مناطق پولدارنشین پاریس گذر کرده است. قرار است خبرنگاران ایرانی به کارخانه پژو سیتروئن بروند و ازآنجا بازدیدی از بعضی از محصولات کارخانه ازجمله خودروی DS داشته باشند، یعنی همان خودرویی که یک‌زمانی «شارل دو گل» هجدهمین رئیس‌جمهور فرانسه سوارش می‌شد. سردر ورودی شرکت با فونتی بزرگ نوشته است عکاسی ممنوع و به سبک و سیاق تمام عکاسی ممنوع‌های دنیا، روی دوربین عکاسی یک خط اریب کشیده است. کمی جلوتر ساختمانی بلند قرار دارد که برعکس ماهیت خشک و خشن تولید خودرو با ظریف‌کاری‌هایی شیشه‌ای درست‌شده و در کنار زمین‌های سبز اطرافش ترکیب جالبی را رقم‌زده است. در مسیر پیچ‌وخم دار مقابل مجموعه تا خود ساختمان، خودروهای پژوی کارمندان پارک شده و هیچ خودرویی به غیر از نشان شیر پژو دیده نمی‌شود. همین شرکت خودروسازی شیر نشان یکی از کارخانه‌های خودروسازی خارجی است که از بعد از برجام تمایل زیادی به حضور در ایران داشت و حالا هم بخش‌هایی از این همکاری آغازشده است.
خودروی سال 96 ایرانی‌ها چیست؟
شاید رفت‌وآمدهای خودرویی در سال 95 بیشتر از باقی صنایع کشور باشد، احتمالاً به همین دلیل هم منصور معظمی، رییس سازمان گسترش و صنایع معتقد است هیچ صنعتی در کشور مثل صنعت خودرو نتوانسته از فرصت‌های برجام استفاده کند.
معظمی می‌گوید: «امروز مردم از 10 میلیون خودرو استفاده می‌کنند؛ یعنی به‌طور متوسط هر خانوار، دارای یک خودرو است. بااینکه صنعت خودروسازی در ایران سابقه‌ای 50 ساله دارد اما باوجوداین سابقه طولانی، متاسفانه ما خودروساز نیستیم و تنها تولیدکننده خودرو هستیم. خودروساز بنگاهی هست که بتواند خودرو طراحی کند و محصولاتی که طراحی آن توسط خود بنگاه انجام‌شده است را به بازارهای جهانی روانه کند. براین اساس و متاسفانه صنعت خودروسازی ایران در این شرایط قرار ندارد و خودروساز نیست بلکه تنها تولیدکننده است.»
حالا هم که قراردادهایی خودرویی بسته‌شده و چندتایی هم در حال بسته شدن است تاکیدی بر این ماجراست. البته به اعتقاد معظمی، صنعت خودروی کشور در شرایط فعلی هیچ راهی جز مشارکت با صاحبان برند برای ارائه خدمات مطلوب و مفید ندارد.
در سال 2016، 93 میلیون دستگاه خودرو در جهان ساخته‌شده است و سهم ایران از این میزان تولید، تنها یک‌میلیون دستگاه خودرو بوده است؛ یعنی تقریبا ایران هیچ تاثیری در صنعت خودروی جهان ندارد. به همین دلیل هم رییس هیات عامل ایدرو ادامه می‌دهد: «بر همین اساس، پس از برجام خودروسازان داخلی را تشویق کردیم و از آن‌ها خواستیم که با صاحبان برندهای جهانی مذاکره کنند. خوشبختانه با توجه به بازار جاذب ایران برای برندهای معتبر خودرو در جهان توفیقات بسیار خوبی را در این زمینه داشتیم.»
به‌هرحال آن‌طور که معظمی گفته است تا پایان سال 95، شش قرارداد با صاحبان برندهای معتبر خودرو نهایی میشود. از این شش قرارداد، 2 قرارداد اجرایی و اولین محصول مشارکتی اسفندماه سال 95 وارد بازار شده است. قراردادهایی که با خودروسازان خارجی بسته‌شده شامل قرارداد شرکت پژوی فرانسه با ایران‌خودرو، شرکت سیتروئن با سایپا، رنو با ایدرو، هیوندایی با کرمان خودرو و فولکس‌واگن با یک شرکت خصوصی و دایلمر (مالک چندین شرکت تابعه و برند بزرگ خودروسازی همچون مرسدس بنز، مرسدس آ ام‌گ و اسمارت) با یک شرکت خصوصی دیگر در ایران است. تا پایان سال 95، شش قرارداد خودروسازان ایران با خودروسازان معروف جهانی بسته‌شده است و علاوه بر این تعداد ام. او. یو هم به امضا رسیده است که این‌ها هم به‌تدریج وارد مرحله اجرایی شدن میشود.
بر اساس صحبت‌های معظمی حتی به نظر می‌رسد تا پایان سال 95 حدود یک‌میلیون و سیصد هزار خودرو تولید شود. در یازده‌ماهه سال 95، تولید خودروی ایران نسبت به سال گذشته 41 درصد افزایش داشته است. هرچند این مسئله هنوز ابلاغ نشده اما او می‌گوید: «فکر می‌کنم تولید یک و نیم میلیون دستگاه خودرو در برنامه است.»
علاوه بر این معظمی روزهای آخر بهمن‌ماه در گفتگو با خبرآنلاین از یک قرارداد تازه دیگر که قرار است به‌زودی در صنعت خودرو منعقد میشود هم خبر داد. البته که او صحبتی از نام این شرکت خارجی نکرد و ترجیح داد نام این شرکت تا پس از قطعی شدن مذاکرات اعلام نشود اما این قرارداد اگر نهایی شود، هفتمین قرارداد خودرویی ایران خواهد بود. این صحبت‌های در حالی مطرح میشود که این اواخر خبرهایی از همکاری ولو و فیات به میان آمده بود ولی اطلاعات جزیی تری از آن وجود ندارد. به‌این‌ترتیب شاید هفتمین قرارداد خودرویی ایران با ایتالیایی‌ها یا سوئدی‌ها باشد.
البته،محمدرضا نعمت زاده، وزیر صنعت در مراسم رونمایی از محصول جدید سایپا کوئیک هم‌صحبت‌هایی از انعقاد دو قرارداد جدید با خودروسازان خارجی مطرح کرد. او گفت: خوشبختانه بعد از برجام شرکت‌های خارجی وارد مذاکره با خودروسازان ایرانی شدند و تاکنون دو قرارداد خارجی بین ایران‌خودرو و سایپا با خودروسازان خارجی منعقدشده است. قرارداد سوم و چهارم با خودروسازان خارجی نیز تا پایان امسال منعقد خواهد شد و یکی از این قراردادها در زمینه تولید خودروهای سنگین با مشارکت شرکت خارجی خواهد بود.
*همکاری با یاران دیرینه خودروی ایرانی
بعد از برجام صبحت ها از اولین همکاری‌هایی خودرویی ایران با کارخانه‌های خودروسازی پژو و رنو، یاران دیرینه صنعت خودروی ایران مطرح می‌شد؛ اما حالا همکاری‌ها گسترده‌تر شده است.
کمی آن‌طرف‌تر از چهارراه ایران‌خودرو در جاده مخصوص کرج، کارخانه قطعه‌سازی خودرو وجود دارد که سعی کرده است حتی با مدیریت فرانسوی اداره شود. آن‌قدر که سیستم‌های مدیریت داخلی‌اش را از شرکت‌های فرانسوی برداشته و اجرا می‌کند. مثلا برای اینکه کارگران رفتار شرکت را یاد بگیرد برایشان مدرسه آموزش راه‌اندازی کرده است. یا اینکه هرروز صبح جلسه تشکیل می‌دهند تا شیفت بعدی که می‌خواهد کار را تحویل بگیرد مانند دوی ماراتن کار را با تمام جزییات از گروه قبلی تحویل بگیرد. همچنین هم سیستم تشویق دارند؛ به این شکل که جلوی در کارخانه دو بیلبورد بزرگ نصب‌شده و نام کارگرانی که بیشترین بهره‌وری را داشته‌اند با اسم و عکس عنوان‌شده است، در کنار آن‌هم بیلبورد دیگر نصب‌شده که مختص کارگرانی است که ایده‌ای نو ارائه داده‌اند که در راستای منافع کارخانه بوده است و باعث شده راندمان کار بالا رود. مقابل اسم آن‌ها هم پاداش‌هایی که بابت این خلاقیت یا بهره‌وری ایجاد کرده‌اند نوشته‌شده است. آذین خودرو، بزرگ‌ترین تولیدکننده قطعات تزیینی در ایران است و برای شرکت‌های مختلف خودروسازی مثل ایران‌خودرو و سایپا قطعاتی مثل داشبورد و رو دری خودرو و ... تولید می‌کند. کارخانه‌ای که این اواخر خودش را برای قراردادهای مدل‌های جدید با کارخانه‌های خودروسازی دنیا مثل پژو آماده می‌کند.
به‌هرحال به گفته مدیرعامل ایدرو ایران‌خودرو و پژو اولین خودروی مشترک خود را در اسفند به بازار ارائه می‌دهند و سایپا و سیتروئن هم اولین خودروی مشترک خود را نیمه اول سال آینده راهی بازار خواهند کرد. علاوه بر این ایدرو و رنو تا پایان سال 2018 خودروی مشترک خود را در بازار ارائه خواهند داد. به‌این‌ترتیب همان‌طور که کارشناسان خودرویی پیش‌بینی کرده بودند، سال 95، سالی پررونق و رفت‌وآمد برای صنعت خودروی ایران بود و گویا این روند همچنان ادامه دارد.
ماجرا با یاران دیرینه خودروسازی تنها به پژو و سیتروئن ختم نشد و رنو هم قدمی در بازار ایران گذاشت. البته که ابتدا قرار بود رنو با شرکت‌های ایران‌خودرو و پارس‌خودرو همکاری کند اما درنهایت این همکاری نصیب سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) شد. بر اساس این قرارداد، شرکت رنو ۶۰ درصد سهام شرکت سرمایه‌گذاری مشترک با ایدرو را به نام خود خواهد کرد و ایدرو تنها ۴۰ درصد سهم این شرکت را در اختیار خواهد داشت. بر اساس گزارش‌های منتشرشده این قرارداد به‌عنوان نخستین قرارداد یک خودروساز جهانی با یک سازمان ایرانی و همچنین اولین سرمایه‌گذاری بیش از ۵۰ درصد خودروسازان خارجی در صنعت خودروی کشور است. آورده سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران در این همکاری مشترک، سایت خودروسازی بن‌رو بوده و رنو نیز نسبت به انتقال تکنولوژی و سرمایه‌گذاری اقدام خواهد کرد. ظرفیت اولیه تولید کارخانه مشترک رنو و ایدرو سالانه 150 هزار دستگاه بوده و دو خودروی سیمبل و داستر جدید به‌عنوان اولین محصولات در سال 2018 در این کارخانه به تولید خواهند رسید.
همچنین هم به گفته رضا رضایی، رئیس انجمن قطعه‌سازان برنامه‌ریزی شرکت رنو فرانسه برای تولید مستقل خودرو در ایران در کنار تولید مشترک با خودروسازان ایرانی و سازمان گسترش است. علاوه بر این مدیران رنو به دنبال تولید محصولات ارزان‌قیمت در ایران هستند. رضایی گفت: این‌طور که از برنامه‌ریزی رنو مشخص است این شرکت خودروسازی به دنبال رشد فزاینده تولیدش در ایران است و قصد دارد به‌طور مستقل در کشورمان سرمایه‌گذاری کند. خرید 50 درصد سهام سایپای کاشانی یا سایپای بن‌رو و یا فعالیت‌های دیگر رنو نشان می‌دهد که این شرکت قصد دارد با حجم گسترده‌تر و خودروهای متنوع‌تر در ایران حضورداشته باشد.
بعضی از قراردادهای دیگر هم به با سابقه ای پژو و رنو نبودند اما حالا وارد بازار ایران شده‌اند. هیوندایی ازجمله این قراردادها بود. این خودروساز به‌نوعی اولین خودروساز آسیایی است که از سال گذشته و لغو تحریم‌ها با خودروسازان کشور قرارداد بسته است. این قرارداد همکاری میان هیوندای کره جنوبی و کرمان موتور ایران منعقدشده است.
فولکس‌واگن خبرساز هم با بررسی‌ها و مذاکره‌های مختلف درنهایت شرکت ماموت را انتخاب کرد. این دو شرکت با قرارداد سرمایه‌گذاری مشترک 50 درصدی در شرکت تازه تأسیس ماموت خودرو از این به بعد خودروهای فولکس‌واگن را در ایران تولید و عرضه می‌کنند. بر اساس گزارش‌های منتشرشده، به نظر می‌رسد تولید و عرضه پولو و گلف به‌عنوان نخستین محصولات شرکت تازه تأسیس ماموت خودرو باشد.
* بنز به ایران آمد
احتمالاً دهه 40 اولین باری بوده است که بنز نماینده خود را به ایران فرستاده است. البته که دفعه اول این همکاری که تنها برای فروش خودرو بود به نتیجه نرسید، اما حالا بعد از 50 سال و دوباره بعد از لغو تحریم‌ها، بنز برای همکاری می‌آید.
در یکی از کوچه‌های بلوار اندرزگو، پیرمردی زندگی می‌کند که با سال جدید، نود پنجمین سال زندگی‌اش را پشت سر می‌گذارد که بسیاری او را پدر صنایع نوین ایران می‌نامند. مردی که مؤسس و نخستین مدیر سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران در دهه 40 بود. رضا نیازمند، مردی از دیار صنایع ایران است که البته خاطرات جالبی از کارخانه بنز و نماینده آن در ایران دارد.
نیازمند در خاطراتش از شروع خودروسازی در ایران به‌روزی اشاره می‌کند که به خاطر پرخاشی که به نماینده بنز در ایران کرده بود مورد خشم شاه قرار می‌گیرد. او می‌گوید: «یک روز در وزارتخانه بودم که خبر دادند یک آلمانی آمده و می‌خواهد من را ببیند، نماینده شرکت بنز بود، پذیرایی شد و چایی آوردند، گفت که آمده‌ام تا پروانه ساخت مرسدس را در ایران بگیرم، گفتم به‌به مرسدس بهترین اتومبیل دنیا است، خب برنامه‌تان چیست؟ گفت برنامه چی؟ گفتم برنامه ساخت، بالاخره شما یک صندلی خودرو را می‌توانید اینجا بسازید، دستگیره را می‌توانید؟ بعد خب سال‌های بعد قطعات دیگری می‌سازید و مثلا 10 سال دیگر موتور خودرو را می‌سازید. با تعجب گفت تو به من می‌گویی ما یکی از قطعات مرسدس را اینجا بسازیم؟! گفتم، بله چراکه نه در سیاست ما در وزارتخانه مونتاژ غدغن است، شما مگر پروانه ساخت نمی‌خواهید، یا اینکه دنبال مونتاژ هستید، نکند یک اتاق گنده که حتی درها هم به آن چسبیده را می‌آورید، موتور را می‌آورید و ... بعد هم اینجا با 6 تا پیچ همه‌چیز را به هم وصل می‌کنید؛ اینکه تولید نیست ما به دنبال تولید در ایران هستیم. بعد مرتیکه (با عصبانیت) برگشت به من گفت این سه تا خط جلوی مرسدس (درحالی‌که دستش را گرد کرده بود و منظورش آرم جلوی ماشین بود) را هم شما نمی‌توانید تا 15 سال دیگر اینجا بسازید؛ من هم به او گفتم خب اگر من تا 15 سال دیگر هم اینجا باشم به تو پروانه نمی‌دهم؛ خیلی عصبانی شد و از اتاق من رفت؛ چند روز بعد عالیخانی وزیر اقتصاد من را صدا زد و گفت شاه از دستم عصبانی است، گفت شاه گفته مگر شما اتومبیلی بهتر از مرسدس بنز هم در جهان می‌شناسید؟ وقتی گفتم نه گفت پس چرا به این‌ها پروانه نداده‌اید؟ می‌روی به رضا می‌گویی 6 ماه وقت دارد یا اتومبیل می‌سازد یا می‌رود که دیگر نبینمش.» حالا اما بعد از گذشت بیش از 50 سال بازهم خبر از ورود بنز به ایران است و به گفته معظمی که حالا او هم بعد 50 سال به صندلی تکیه داده است که زمانی نیازمند روی آن می‌نشست، دایلمر (مالک چندین شرکت تابعه و برند بزرگ خودروسازی همچون مرسدس بنز، مرسدس آ ام‌گ و اسمارت) با یک شرکت خصوصی در ایران قرارداد بسته است. سال گذشته هاشم یکه زارع، مدیرعامل ایران‌خودرو اعلام کرده بود: توافق‌نامه فعلی با بنز نیمه اول سال آینده به امضا منجر خواهد شد. توافق‌نامه با شرکت مرسدس بنز در دو حوزه خودروهای تجاری و سواری است. حالا هم معظمی از همکاری شرکت دایلمر با یک شرکت خصوصی صحبت می‌کند. طبق گزارش‌های منتشرشده، بنز که پیش از تحریم‌ها توسط شرکت ستاره ایران (زیرمجموعه ایران‌خودرو) در ایران حضور داشت، در دوران پساتحریم هم قرار است با همین شرکت همکاری کند.
حالا هم بنز و دیگر خودروهای خارجی قرار است از امسال و سال آینده چرخشان به آسفالت‌های خیابان‌های ایران برسد.
منبع: هفته نامه صدا
